Kışın Gelen Sessiz Tehlike: Mevsimsel Depresyona Dikkat!

Havaların soğuması, günlerin kısalması ve güneş ışığının azalması sadece doğayı değil, ruh halimizi de derinden etkiliyor. Özellikle sonbahar ve kış aylarında ortaya çıkan "Mevsimsel Depresyon", uzmanlara göre basit bir can sıkıntısı değil, tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlara yol açabilecek bir ruh sağlığı sorunu. İstanbul Gelişim Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Selcen Yetkin Özden, mevsimsel depresyonun nedenlerini, belirtilerini ve başa çıkma yollarını anlattı.

Mevsimsel Depresyon Nedir?

Dr. Öğr. Üyesi Selcen Yetkin Özden, mevsimsel depresyonun, Majör depresif bozukluğun bir alt türü olarak tanımlandığını belirterek, “Bu rahatsızlık her yıl özellikle sonbahar ya da kış aylarında başlayıp, bahar ve yaz aylarında kaybolan depresif belirtilerle karakterizedir. Yani, kişinin ruh halinde mevsimsel olarak tekrar eden bir dalgalanma söz konusudur.” ifadelerini kullandı.

Kış aylarında başlayan mevsimsel depresyon vakalarında; aşırı uyku isteği, karbonhidrat ağırlıklı besinlere yönelme, kilo alımı, enerji düşüklüğü, sosyal geri çekilme ve konsantrasyon bozukluğu gibi belirtilerin ön planda olduğunu aktaran Dr. Öğr. Üyesi Özden, klasik depresyonla arasındaki bu belirgin farklara dikkat çekti.

Gün Işığındaki Azalmanın Ruh Halimizi Olumsuz Etkileri

Mevsimsel depresyonun altında yatan en temel nedenin gün ışığı süresinin azalması olduğunu vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Özden, “Sonbahar ekinoksunun ardından günler kısalmaya başlar. Azalan güneş ışığı, vücudun biyolojik saatinde bozulmalara yol açar. Bu durum, serotonin gibi mutluluk hormonlarının üretimini azaltırken, melatonin gibi uyku düzenleyici hormonların salınımını artırarak gün içinde bile halsizlik ve isteksizlik oluşturabilir.” İfadelerini kullandı.

Dr. Öğr. Üyesi Özden, ayrıca serotonin taşıyıcı proteinlerinin kış aylarında daha aktif hale gelmesiyle sinir hücreleri arasındaki serotonin düzeylerinin düştüğünü, bunun da doğrudan depresif semptomlara neden olduğunu belirtti.

Risk Grubundakiler Dikkat! Mevsimsel Depresyon En Çok Onları Etkiliyor

Mevsimsel depresyonun herkesi etkileyebileceğini ancak bazı gruplarda riskin daha yüksek olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Özden, şu grupların daha savunmasız olduğunu söyledi:

Kadınlar (erkeklere göre dört kat daha fazla risk taşıyor)
Genç Yetişkinler (özellikle 20’li yaşlar)
Ekvatordan uzak, kuzey bölgelerde yaşayanlar
Ailede depresyon öyküsü olanlar
Daha önce depresyon veya bipolar bozukluk tanısı almış kişiler

“Bu gruplarda MDB’nin ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir ve belirtiler daha şiddetli seyredebilir.” ifadelerini kullanan Dr. Öğr. Üyesi Özden, özellikle ilkbahar aylarında tamamen kaybolan belirtilerin tekrar tekrar yaşanmasının kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebileceğini vurguladı.

Işık, Terapi ve Hareket: Mevsimsel Depresyonda Etkili Yöntemler

Tedaviye ilişkin güncel yaklaşımlara değinen Dr. Öğr. Üyesi Özden, “Mevsimsel depresyon tedavi edilebilir bir durumdur. Birçok kişi ‘geçmesini beklemek’ gibi yanlış bir yol izliyor. Oysaki zamanında müdahale ile yaşam kalitesi ciddi oranda iyileştirilebilir.” ifadelerini kullandı. Dr. Öğr. Üyesi Özden’e göre en etkili tedavi yöntemleri ise şu şekilde:

Işık Terapisi (Fototerapi): 10.000 lüks gücünde özel cihazlarla uygulanan bu yöntem, sabahları 20–30 dakikalık ışığa maruz kalma esasına dayanır ve en etkili yöntemlerden biridir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Mevsimsel depresyona özel uyarlanan BDT, olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeyi ve sosyal kaçınmayı azaltmayı hedefler.
İlaç Tedavisi: SSRI grubundaki antidepresanlar, ciddi vakalarda veya diğer yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda kullanılır.

Günlük Alışkanlıklar Ruh Halimizi Nasıl Etkiler?

Dr. Öğr. Üyesi Özden, yaşam tarzı değişikliklerinin tedavinin tamamlayıcı bir parçası olduğunu belirterek şu önerilerde bulundu:

Her gün aynı saatte uyuyup uyanmak, biyolojik ritmi korumada kritik önem taşır.
Güneş ışığından maksimum düzeyde faydalanmak, serotonin üretimini destekler.
Düzenli egzersiz yapmak, ruh halini iyileştiren nörokimyasalların salınımını artırır.
Sosyal bağları güçlendirmek, yalnızlık ve içe kapanma hissini azaltır.
Dengeli beslenmek, özellikle karbonhidrat isteğini kontrol altına almak ve D vitamini eksikliğini gidermek açısından önemlidir.

Mevsimsel Depresyonda Yanlış Bilinenler: “Baharı Beklemek Yetmez”

Mevsimsel depresyon hakkında toplumda yaygın bazı yanlış inanışlara dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Özden, en çok karşılaşılan yanlış ifadeleri şu şekilde sıraladı:

“Bu sadece geçici bir moral bozukluğu.”

Hayır, bu tanımlanmış, tekrarlayıcı ve işlevselliği bozan bir depresyon türüdür.

“Normal lamba ışığı yeterlidir.”

Fototerapide kullanılan özel cihazlar, ev lambalarının 20 katı parlaklıktadır. Ev ışığı bu etkiyi oluşturmaz.

“D vitamini takviyesi yeterli olur.”

D vitamini destekleyici olabilir ama tedavinin tek başına çözümü değildir.

“Tedavisi yok, sabredip geçmesini beklemek lazım.”

Bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış terapilerle belirtiler büyük oranda kontrol altına alınabilir

Son olarak mevsimsel depresyonun hafife alınmaması gerektiğini vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Özden, “Her yıl aynı döngünün yaşanması, kişinin öz saygısını ve hayat kalitesini zedeleyebilir. Tedavi edilmediğinde bu durum daha şiddetli depresif ataklara dönüşebilir ya da bipolar bozukluğun ortaya çıkmasına neden olabilir.” İfadelerini kullandı.

Uzun Vadede Sağlıklı Ruh Hali İçin Farkındalık Şart

Uzmanlar, mevsimsel depresyondan korunmanın yalnızca bireysel çaba ile değil, toplumsal farkındalıkla da mümkün olabileceğini vurguluyor. Işık terapisi, psikolojik destek, sosyal bağların korunması ve düzenli yaşam alışkanlıklarının bütüncül olarak uygulanması; kış aylarını hem bedenen hem de ruhen daha sağlıklı geçirmek için güçlü bir koruma kalkanı oluşturuyor. İstanbul Gelişim Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Selcen Yetkin Özden, kış aylarında ruhsal sağlığın korunması için bireyleri belirtileri önemsemeye ve gerekli desteği zamanında almaya davet etti.