Gelişim Haber

SBYO Müdürü Dr. A Yüksel Barut, İbn-i Sina Haftası mesajı yayınladı

Türk-İslam bilim adamlarından olan İbn-i Sina 980 yılında Buhara yakınlarındaki Afşara'da doğdu. Tam adı Ebu Ali el-Hüseyin bin Abdullah bin Sina'dır ve Batı'da isminin Latincesi “Avicenna / Auiseppa” adı ile anılır. Babası bir bilim insanı olan Abdullah Bin Sina’dır. İbn-i Sina, Afşana’ya yakın Buhara kentinde öğrenim görmüştür. Ortadoğu İslam felsefecisi ve tıp bilgini olan İbn-i Sina, birçok hastalığı keşfetmesiyle ve geniş araştırmalarıyla kitapları Avrupa'da ders olarak okutulmuş, 16 yaşında tıp doktoru olup tedavilere başlayan bir bilim adamıdır. 19 yaşına geldiğinde, doktor olarak anılmaya başlanmıştır.

Samani sarayının zengin kütüphanelerinden faydalanma olanağı buldu. Kütüphanede Farabi'nin günümüze ulaşamayan “et-Ta'lim üs-sani”adlı yapıtı da yer alıyordu. Eserden yararlanarak Aristoteles'in metafiziği ile ilgili bilgiler edindi. Yine 18 yaşında Kur'an, edebiyat, felsefe, matematik, gökbilim, doğa bilimleri, tıp ve benzeri alanlarda döneminin en güvenilir bilginleri arasına girmişti.

İbn-i Sina, daha çok felsefe ve tıp alanlarında çalışmalarıyla tanınır. Tıp, mantık, fizik, geometri, astronomi, matematik, müzik, metafizik, fizyoloji, hıfzıssıhha, farmakoloji, kimya alanlarında geniş çalışmalar yaptı. Tıp alanındaki çalışmaları sırasında bazı hastalıkların bulaşmasında gözle görülmeyen varlıkların (mikroorganizmaları) etkisi olduğunu, mikroskopun henüz bilinmediği döneminde vurgulamıştır. Kimya alanındaki çalışmalarının önemini vurgulamak için Berhelet; İbn-i Sina'yı kimyanın günümüzdeki halini almasındaki en büyük yardımcı olarak tanıtmıştır.

Eserleri Latince yoluyla Batı dillerine çevrilmiştir. Fizik, astronomi ve felsefeyle ilgili 150'ye yakın eser vermiştir. Bunların Farsça olanların dışında büyük çoğunluğu Arapça'dır. 1037 yılı Haziran ayında henüz 57 yaşındayken yaşama gözlerini yummuştur. Her yıl Ağustos ayının 3. haftası İbn-i Sina haftası olarak anılmaktadır.

Ölümü üzerinden bin yıla yakın zaman geçmesine karşın, döneminden başlayarak insanlığı ve dünyayı etkilemeye devam eden ilim adamıdır. İbn-i Sina hekim olduğu kadar, aynı zamanda filozoftur. Arapçada, hekim ve hâkim diye, h harfiyle vurgulanan hikmetli kişi, yani filozof, hikmet sahibi olan kişi anlamına gelirdi ve çok önceleri, filozofların neredeyse hepsi hekimlikle de uğraşırlardı, en azından teorik olarak uğraşırlardı. Çünkü o zamanın hikmetli kişileri, hâkimleri hakikaten bütün ilimlere hâkim oluyorlardı, bütün bilimleri okuyorlardı, fikirler ileri sürebilecek kadar biliyorlardı ve yazılarına da aktardılar. Zaman içerisinde kendilerinin daha usta olduklarını düşündükleri konularda çok daha fazla kitaplar yazdılar. İbn-i Sina’nın büyüklüğü, her iki konuda da neredeyse eşit; hem çok büyük bir hekim hem de çok büyük bir filozoftur. O nedenle tıp felsefesini de bilerek hekimlik yapmıştır. O nedenle yazdığı kitaplar çok sistematik, anlatıları birbirini kuvvetlendiren ve tamamlayan dizi tarzındadır. Bu nedenle kitapları, söylemleri ve aktardıkları sonraki kuşaklara geçmiş değerlerdir.

İbn-i Sina tarafından yazılan “El-Kanun Fi’t-Tıb” bize o kadar güzel bir yol gösteriyor ki, sizin ayrıca bir müfredat oluşturmanıza gerek kalmıyor, çünkü kitap müfredata göre düzenlenmiş. Bu kadar kolaylık sağladığı için, İbn-i Sina hocaların da hocası konumuna geliyor. “El-Kanun Fi’t-Tıb” 5 ana ciltten oluşmaktadır.
Geceleri öğrencilerine felsefe öğretirken de “Eş-Şifa” yı yazıyor. Eş-Şifa çok geniş bir felsefe kitabı. 8 ciltlik, “El-Kanun Fi’t-Tıb” tan daha geniş olan bir kitap ve kitapta da o zamana kadar bilinen diğer bütün ilimler var. Mûsikiden jeolojiye, astronomiye kadar her konuya hâkim. Metafizik, en çok sevdiği ve en çok üzerinde durduğu konudur. Birçok konuda zaten teorisi var ve bu teorilerini de oldukça iyi ortaya koyuyor.

“El-Hidaye” mantık, tabii ilimler ve metafizikten bahseden, İslam fikir tarihinde en çok şerh ve haşiyesi yazılan eserlerden biridir. İbni Sina, bu kitabında Farsça şiirlere de yer vermektedir. “El-İşarat ve’t Tenbihat” İbni Sina’nın hayatının sonlarına doğru kaleme aldığı bu eser, daha çok onun felsefi sisteminde yaptığı düzeltmeleri ve kişisel görüşlerini içermektedir. “Risale fi’z-Zeiviye” astronomi ve matematik konularını kapsamaktadır. “Kitabu'n-Necat” savaş alanında ve Kitabü'ş-Şifa'nın yetkin bir özeti şeklindeydi. “Hikme-i A’lâ” İbni Sina bu eserini Büveyhi Hükümdarı Alâüddevle adına yazmıştır, Farsçadır, en son eseridir.

İbn-i Sina, tahsili sırasında o güne kadar antik medeniyetlerden, yani Çin, Hindistan, Mezopotamya, Mısır ve Grek antik medeniyetlerinden ve o medeniyetlerin tıbbi bilgilerinden, yani 10. asrın bitimi, 11. asrın başına kadar olan dönemde ne aktarılmışsa tamamına hâkim olmuştur. Edindiği bilgilerine, uygulamalarında kazandığı kendi deneyimlerini ekleyerek öğrencileri ile paylaşmıştır.

Gayrimüslim bir İtalyan ressam tarafından İbn-i Sina’nın saygınlığıyla ilgili çok güzel bir resim çizilmiş. Avrupa’da o kadar hayranlık duyuluyor ki İbn-i Sina’ya, 3 koltuk çiziyor, orta koltuğa İbn-i Sina’yı oturtuyor, taç koyuyor başına, eline âsâ veriyor. Âsâ otorite işaretidir. Âsâ elinde, başında taç, İbn-i Sina ortada. İbn-i Sina’nın sağında Hipokrat, solunda Galen. Hipokrat ki, biliyorsunuz, tıbbın babası kabul edilen kişidir. Galen de çok önemli bir tabip ve ilaç tarif eden, ilaç üreten bir bilgindir. Galen’in ve Hipokrat’ın başında taç yok. Taç İbn-i Sina’nın başındadır. Düşünün, o zamanlar dinler savaşı da yapılmış. O sırada Haçlılarla kanlı savaşlar zaten süregelmekte. Müslüman bir bilim insanı başına taç koydurtuyorsa, koyan aslında gayrimüslim ressam değil, o tacı başına koyduran İbn-i Sina’dır. Orada İbn-i Sina’nın büyüklüğünü, İbn-i Sina’nın evrenselliği vurgulanmıştır.

Dilerim Ülkemizde, İBN-İ SİNA’lar çoğalır, başlarına daha büyük taçlar konur.

Sevgi ve saygılarımla.

SBYO Müdürü Dr. A. Yüksel Barut